De ziekte Leishmania

Door donderdag, 14 april 2011 Print A A A

Samenvatting Leishmania
Leishmania is een ziekte die door zandvliegjes wordt overgebracht en (nog) alleen maar rondom de Middellandse Zee en zuidelijker voorkomt. Het is een ziekte waar een hond meestal niet meer vanaf komt maar goed te behandelen is met o.a. Allopurinol. Preventie is gebaseerd op voorkomen van steken door zandvliegjes en dat kan met behulp van de Scalibor tekenband.

Wat is Leishmaniasis?
Leishmania bij de hond wordt veroorzaakt door de eencellig parasiet (protozo) Leishmania Donovani.
Deze parasiet wordt overgebracht door de zandvlieg, die voorkomt in landen rond de Middellandse Zee. De parasiet nestelt zich in de rode bloedcellen van de hond en richt deze te gronde zandvlieg.jpg De zandvlieg die de Leishmania protozo bevat, houdt zich overdag verscholen, maar rond zonsondergang komen zij te voorschijn. De hond wordt gebeten en de Leishmania komt in het bloed van de hond terecht. De zandvlieg komt nog niet  in Nederland voor. Echter; gezien de toename van vroeger (sub)tropische aandoeningen zoals hartworm en Babesiose, is het zeer waarschijnlijk dat dat niet al te lang op zich zal laten wachten.  Het probleem van de aandoening is dat het ziektebeeld en het verloop van hond tot hond zeer kan verschillen.
Sommige honden krijgen de ziekte heel kort na de infectie, bij anderen is het hun hele leven aanwezig, zonder ooit klachten te hebben. De parasiet kan zich inkapselen in milt lever, maar ook in beenmerg en/of lymfeklieren. Op zo’n moment is de ziekte dan ook niet aan te tonen door een test. Maanden tot jaren later kan de ziekte “wakker ” worden en gaat de hond pas symptomen vertonen. Of en wanneer de ziekte actief wordt hangt af van de individuele afweer van de hond. map_leishmania.jpg Alle honden in het Middellandse Zeegebied worden vroeg in hun leven door de zandvlieg gestoken en zullen afweerstoffen bij zich dragen. De ziekte kan dan na enkele weken tot jaren (zeven jaar of langer) tot uiting komen. Het treft dan vooral honden met een zeer laag immuunsysteem. Ook al is de hond getest en negatief bevonden is, wil dat niet zeggen dat de hond niet jaren later – tot 7 jaar – alsnog de ziekte kan krijgen.

Wat zijn de symptomen van een hond met Leishmania?
Leishmaniose is een van de moeilijkste ziektes om te herkennen aan de hand van symptomen omdat het zo’n divers ziektebeeld kan hebben. Bovendien kan de hond drager zijn (positief) zonder ooit ziek te worden.
Afhankelijk van de organen die aangetast zijn door de parasiet en het stadium van de ziekte, kunnen er verschillende ziekteverschijnselen optreden:
Algehele toestand van de hond:

  • Geleidelijke toenemende lusteloosheid
  • Gewichtsverlies ondanks dat hij goed eet of zelfs veel meer eten krijgt.
  • Bewegingsproblemen-gewrichtsklachten.
  • Koorts
  • Slaapzucht
  • Bloedarmoede (bleke slijmvliezen)
  • Lymfeklieren vergroot, vooral in hals- en knieholte

Huidklachten:

  • Droge schilferige huid en wondjes die slecht/niet genezen
  • Kale plekken: oren, de neus/rond de ogen + symmetrischekaalheid op lichaam en/of hoofd
  • Roze ooglidranden en-of rond de neus en kale plekjes achterop de oren
  • Korsten en kloven aan neusspiegel en voetzooltjes en zweren op de huid en in de slijmvliezen
  • Rode geïrriteerde huid / blauwe plekken

Bloed:

  • Totaal eiwitten: vrijwel altijd verhoogd
  • Albuminegehalte: vaak verlaagd
  • Hematocriet waarde: vaak verlaagd
  • Leukocyten: meestal normaal
  • Nierinsufficiëntie (grootste doodsoorzaak van Leishmaniose)
  • Leverschade

Overige:

  • Droge neus / neusbloedingen/
  • Chronische oogontstekingen
  • Diarree, soms constant en soms wisselend
  • Afwijkingen aan de nagels, snelgroeiend of erg dik/hard

Hoe wordt de diagnose Leishmania gesteld?
De diagnose is nogal een lastig vanwege de verschillende uitingsvormen. Daarnaast bestaan er meerdere testen voor Leishmaniose die op verschillende momenten of gecombineerd kunnen worden toegepast. Wordt er negatief getest maar blijven de klachten dan is het aan te raden nog eens te testen.

PCR; (Polymerase Chain Reaction) spoort DNA-ketens van de parasiet op. Een hond die drager is maar niet ziek, kan zo ontdekt worden omdat de PCR-test redelijk zeker kan vaststellen of de hond positief of negatief is. (Voor verdachte honden zónder symptomen).
IFI; (Immuno Fluorescentie afweerstoffentest) is een nuttige test.Deze test geeft de hoeveelheid afweerstoffen tegen de parasiet aan. (Voor honden met één of meerdere symptomen aangeraden)
ELISA; Deze test biedt een betrouwbaarheid van 80-100%, maar kan in de vroege fase van de ziekte vals negatieve uitslagen geven. Bij twijfel: na een aantal weken hertesten.
DAT; (Direct Agglutination Test) is een test op antilichamen in het bloed en kan – net als de Elisa – in een beginstadium vals negatieve uitslagen geven.

Wat is de behandeling van Leishmaniose?
In principe is de hond goed te behandelen, mits tijdig ontdekt. Nadat positief getest is kan gestart worden met Glucantime®.De injecties worden elke dag om en om, subcutaan (onderhuids) en intramusculair ( in de spier) ingespoten door de dierenarts gedurende ongeveer 25 dagen, afhankelijk van de hoogte van de titer waarde. Vervolgens wordt er gelijktijdig of na de Glucantime® gestart met de tablettenkuur van Allopurinol®, dat de symptomen doet verminderen. Honden die na behandeling opnieuw getest worden, kunnen negatief zijn. Sommige blijven de tablettenkuur gedurende hun hele leven gebruiken zonder nadelige gevolgen. Ze blijven echter wel drager van de ziekte. Het is tevens verstandig om het bloed om de 3 -6 maanden te laten controleren
Lever en nierpatienten!
Heel belangrijk bij deze behandeling met Glucantime® is dat de nieren en lever nog redelijk goed zijn. Is dit niet het geval dan dient de injectiebehandeling achterwege te blijven. Er wordt dan direct gestart met de Allopurinol®.
Na het stoppen van deze behandeling zal de ziekte de kop weer opsteken.
Is Leishmania te voorkomen?
scalibor.jpg Preventie van Leishmaniose is gebaseerd op het voorkomen van de beten van de zandvlieg;

Gaat u met de hond op vakantie rond de Middellandse zee, doe hem dan de Scalibor® tekenband om, deze biedt voor 95% bescherming tegen zandvliegjes
De vliegjes zijn rond zonsop- en ondergang het meest actief. Houdt uw hond dus ‘s avonds en ’s nachts zoveel mogelijk binnen en gebruik dubbel muskietengaas.
Hoe zuidelijker u reist hoe groter de kans op besmetting.
De zandvlieg is actiever in en bij waterrijke gebieden, ze hebben water nodig om te overleven.

Meer feiten over Leishmania

Leishmaniasis is – zover bekend – niet overdraagbaar op mensen.
Personen met een verlaagd immuunsysteem – zoals HIV patiënten – hebben wel een verhoogd risico om zelf Leishmaniasis te ontwikkelen als ze gestoken zijn door een zandvlieg in de risicogebieden.
Onderzoek heeft aangetoond dat vlooien en teken de ziekte niet over kunnen brengen. In diverse landen in Europa zijn honden met Leishmaniasis die met andere honden samenleven, waarbij géén van de andere honden de ziekte heeft ontwikkeld.
Als een hond in een stabiele, rustige omgeving verblijft en zich prettig voelt, zodat het afweersysteem goed kan functioneren, gaat het in de meeste gevallen met behulp van de medicatie Allopurinol® erg goed.
Na een gecombineerde behandeling duurt het veel langer voordat de ziekte terugkomt en is het zelfs mogelijk dat de ziekte niet meer terugkomt.
Het is vrijwel onmogelijk om de parasiet volledig weg te krijgen, na behandeling zullen veruit de meeste honden drager blijven.
Bij een juiste behandeling en tijdige onderkenning van de symptomen kan een hond met Leishmaniose goed gezond oud worden.
Leishmaniose hoeft niet te betekenen dat je hond hieraan overlijdt of zelfs maar zichtbaar ziek hoeft te zijn.
Er zijn honden die aan Leishmaniose overlijden, maar veelal gaat het dan om honden waarbij de behandeling laat is ingezet of om honden met daarbij bijvoorbeeld een Ehrlichia besmetting.
De ziekte is en blijft wel een sluipmoordenaar. Het is een ziekte die in de gaten moet worden gehouden met regelmatige testen. Zowel op de parasiet als de functies van de organen. Zeer belangrijk is en blijft een vroegtijdige diagnose.
Stress verlaagt de weerstand van de hond waardoor de Leishmania wakker kan worden. Probeer dit te voorkomen, geef de hond een stabiele, rustige omgeving.
Het gebruik van cortisonen (zoals prednison) vermindert de natuurlijke weerstand van de hond waardoor de ziekte kan terug keren. Probeer daarom het gebruik te voorkomen. Gebruik het alleen kortdurend of als het echt niet anders kan.
Narcose kan de weerstand eveneens ernstig verlagen. Laat dat alleen doen als de hond weer stabiel is of als het echt niet anders kan.
Onthoudt, hoe zuidelijker u reist hoe groter de kans is op besmetting. Ook is de vlieg actiever bij waterrijke gebieden. De zandvlieg heeft water nodig om te overleven.

 

De Animal In Need Foundation (AINF) schrijft over Leishmania

Leishmaniose is een ziekte die wordt veroorzaakt door Leishmania parasieten.
De ziekte wordt overgedragen door de zandvlieg. Dit is eigenlijk geen vlieg maar een klein behaard mugje.
Het zandvliegje wordt besmet wanneer het bloed zuigt bij een besmette hond of mens. In de darmen van deze vlieg vermenigvuldigt de parasiet zich waarbij het van vorm verandert. Als de vlieg nu weer een hond (of mens) prikt wordt de ziekte overgedragen door het speeksel van deze vlieg.

De zandvlieg
Als de ziekte eenmaal in de hond zit kan die zich gaan kapselen in de organen. Het liefst in de milt of lever, maar ook in het beenmerg of de lymfeklieren. Je merkt hier niets van en de hond hoeft verder niet ziek te worden. Zo lang de ziekte “slaapt” is dit niet aan te tonen door een test. Als de hond wel drager is van leishmaniose kan de ziekte op een later moment “wakker” worden en gaat de hond symptomen vertonen. Leishmaniose kan zich dus ook na jaren nog manifesteren.
Let op: dit betekent dat, ook al is de hond in Spanje getest en negatief bevonden op leishmaniose, dit alleen zegt dat de ziekte op dat moment niet aantoonbaar aanwezig is in het lichaam van de hond. Er is op dat moment dan ook niet vast te stellen of een hond wel of niet drager van leishmaniose is. Pas als de ziekte zich in het lichaam van de hond manifesteert kan door middel van een bloedtest worden vastgesteld of er inderdaad sprake is van leishmaniose.
Er zijn ook honden die drager van leishmaniose zijn en die nooit ziek worden. Mocht een hond wel drager zijn, kunnen o.a. stress en slechte voeding factoren zijn die ertoe bijdragen dat de ziekte zich kan gaan manifesteren.

Hieronder de meest voorkomende symptomen:
Algehele toestand van de hond:
Geleidelijke toenemende lusteloosheid
Gewichtsverlies ook al eet de hond goed
Koorts

Uiterlijke symptomen:
Schilfering van de huid gepaard gaande met kaalheid, vooral rond de ogen en op de oorranden (bij de ogen spreekt men wel eens van een bril)
Korsten en kloven aan neusspiegel en voetzooltjes
Afwijkingen aan de nagels, snelgroeiend of erg dik/hard
Zweren aan de huid en slijmvliezen
Neusbloedingen
Rode geïrriteerde huid
Bleke slijmvliezen
Blauwe plekken

Niet zichtbare symptomen:
Vergrootte lymfeknopen
Vergrootte lever/milt
Chronische darmvliesontsteking (braken en diarree)
Nier- insufficientie (grootste doodsoorzaak van LM)
Bij bloedonderzoek wordt vaak proteïnurie aangetoond. Het totaalserum is vrijwel altijd verhoogd. Het albumine- gehalte is vaak verlaagd. De hematocriet waarde is vaak verlaagd Leukocyten tonen meestal normaal In een laat stadium zijn de ureum- en kreatonine- gehaltes verhoogd.

Behandeling
Na de diagnose is het belangrijk dat er z.s.m. wordt begonnen met het toedienen van medicatie. De medicatie bestaat uit 2 verschillende medicijnen t.w. Milteforan en Allopurinol. Eén maand lang wordt er dagelijks Milteforan en Allopurinol toegediend. Hierna wordt er 5 maanden dagelijks alleen Allopurinol toegediend. Na deze “kuur” van een half jaar moet er een bloedtest worden gedaan om de titer in het bloed te kunnen meten. Bijna altijd zijn de waardes in het bloed na deze kuur gezakt en is de ziekte “in slaap” gebracht, dit houdt in dat de ziekte niet meer actief is en er geen medicatie meer toegediend hoeft te worden.

Na de behandeling.
Leishmaniose valt onder de noemer “chronische ziekte”. Dit houdt in dat, ook al heeft uw hond nergens meer last van, de ziekte latent aanwezig blijft. De ziekte kan later mogelijk weer actief worden. Omdat stress de weerstand van uw hond verlaagt is het van belang dat u erge stress situaties probeert te vermijden. Een stabiele, rustige omgeving is dan ook aan te bevelen. Ook medicijngebruik (bijv. Prednison) en het onder narcose brengen van uw hond vermindert de weerstand. Probeer ook dit zoveel mogelijk te vermijden.
Vermoedt u dat er iets aan de hand is met uw hond, gaat u dan direct naar de dierenarts voor een onderzoekje.
Ook al is Leishmaniose goed te behandelen, is er helaas ook een kans dat een hond aan Leishmaniose overlijdt (nierinsufficiëntie). Vaak zijn dit honden die lang op straat hebben gezworven en in een erg laat stadium pas medicatie krijgen toegediend.

Voorkomen van Leishmaniose bij bezoekjes aan het buitenland.
Wilt u uw hond meenemen naar het buitenland, probeer dan de risico’s zoveel mogelijk te beperken. De zandvlieg is vaak actief bij zonsopgang en zonsondergang. Zorg dus voor goede horren voor het raam, wel horren met hele kleine mazen want de zandvlieg is erg klein. Verder is er een halsband in de handel (Scaliborband) die mogelijk zou beschermen tegen vlooien, teken en zandvliegen. Ook zijn er Advocate pipetten die hier tegen beschermen.
Onthoud, hoe zuidelijker u reist, hoe groter de kans op besmetting. Ook is de vlieg actiever bij waterrijke gebieden omdat deze water nodig heeft om te overleven

Angsten en onwaarheden over Leishmaniose.
Leishmaniose kan alleen worden overgedragen met tussenkomst van de zandvlieg. Aangezien deze zandvlieg in Nederland nog niet voorkomt hoeft u niet bang te zijn dat uzelf of uw andere honden besmet raken door aanraking van de met leishmaniose besmette hond. Theoretisch is het mogelijk om besmet te raken door uw hond. Dit kan door een bloedtransfusie, of door het prikken met een naald waarmee een punctie is gedaan bij de hond. Deze kans is dus zeer klein. En dan nog slaat deze ziekte bij volwassen gezonde mensen niet aan. Zelfs als uw hond de wonden van de met LM besmette hond schoonlikt kan hij hierdoor niet besmet raken. Dit kan alleen als het bloed rechtstreeks in een open wond terechtkomt.
(vergelijkbaar met AIDS) In de praktijk is het nog niet voorgekomen dat mensen besmet zijn geraakt van de hond zonder tussenkomst van de vlieg. En aangezien die vlieg hier niet voorkomt hoeft u niet bang te zijn. (De vlieg wordt wel door de veranderende weersomstandigheden rond 2020 in Nederland verwacht.)
Let op met wat artsen u zeggen. Als je 10 dierenartsen spreekt over LM zult u 10 verschillende verhalen horen. Dit is en blijft het moeilijke van deze ziekte. Ook is het zo dat de ziekte nog niet veel voorkomt in Nederland waardoor veel artsen er te weinig van af weten.

 

(opmerking: Milteforan is een moderner medicijn dat de opvolger is van Glucantime, Het dient hetzelfde doel.)